پرخاشگری کودکان و نوجوانان چه دلایلی دارد؟
پرخاشگری کودکان و نوجوانان دلایل متعددی دارد. یکی از مهمترین دلایل پرخاشگری به سبک زندگی خانواده و رفتار والدین برمیگردد.
در پرخاشگری کودکان خانواده نقش زیادی دارد اما در پرخاشگری نوجوانان علاوه بر خانواده عوامل دیگری مثل تغییرات هورمونی نوجوان، حس استقلالطلبی و روابط اجتماعی هم تاثیرگذار است.
بطور کلی خانواده میتواند تاثیر بالایی در شکلگیری پرخاشگری فرزند داشته باشد. در این مقاله سعی دارم عوامل متعدد که در پرخاشگری کودکان و نوجوانان تاثیرگذار است را بررسی کنم و روشهایی نیز برای مدیریت پرخاشگری فرزند ارائه میشود.
عوامل تاثیرگذار بر پرخاشگری کودکان و نوجوانان
دلایل پرخاشگری کودکان و نوجوانان متفاوت از دلایل پرخاشگری بزرگسالان است. پرخاشگری بزرگسالان در اکثر مواقع مربوط به خستگی و فشارهای عصبی است در حالیکه پرخاشگری کودکان و نوجوانان بیشتر حالت نمایشی و تقلید دارد. این تقلید ممکن است از رفتار والدین و یا اطرافیانی باشد که بچهها دوست دارند از آنها الگو بگیرند.
عدم توانایی فرزند در ابراز احساسات هم یکی دیگر از مواردی است که باعث ایجاد پرخاشگری میشود.
برخلاف پرخاشگری بزرگسالان که ممکن است همراه با خشونت باشد، پرخاشگری فرزندان به خشونت منجر نمیشود. تنها در شرایط محدودی که فرزند نوجوان با همسالانِ خود پرخاشگری دارد ممکن است این اتفاق بیفتد. به همین خاطر است که اکثر والدین به پرخاشگری فرزند اهمیت نمیدهند. حتی در بعضی مواقع پرخاشگری کودک برایشان جالب و خندهدار است.
همانطور که در مقدمه اشاره کردم سبک زندگی و روش برخورد والدین با فرزند دو عاملی است که تاثیر زیادی در شکلگیری پرخاشگری فرزند دارد. بچهها بخاطر وابستگی زیادی که به والدین دارند سعی میکنند ارتباط عاطفی با پدر و مادر داشته باشند. در نتیجه شروع به تقلید از والدین میکنند و روش برخورد والدین با دیگران را الگوی رفتاری قرار میدهند.
والدین چگونه با فرزندان رفتار کنند؟
آن چیزی که در قدم اول میتواند پرخاشگری فرزند را کاهش میدهد، توجه به ارزشها و اهداف زندگی در خانواده است. رفتارهای والدین میتواند ارزشها و معیارهای خانواده را به فرزند معرفی کند حتی اگر والدین به وضوح از آن صحبتی نکنند.
اکثر انسانها ارزشها و اهدافی در زندگی دارند که در ذهن ناخودآگاهشان قرار دارد. به عبارت دیگر بسیاری از افراد تصویر واضحی از اهداف و ارزشهای خود ندارند اما در جهت آنها حرکت میکنند.
برای مثال ممکن است پدر و مادری بخاطر مشغله زیادی که دارند فرصت وقت گذاشتن برای فرزند را نداشته باشند اما مسلماٌ یکی از دلایل آنها برای سخت کار کردن و کسب درآمد ایجاد آرامش در خانواده و تضمین موفقیت فرزندان است.
پرخاشگری فرزند ممکن است به پرخاشگری والدین مربوط باشد
زمانی که در دوران کرونا قرنطینه اجباری به مرحله اجرا گذاشته شد پرخاشگری و نزاع خانوادگی افزایش پیدا کرد. بعضی از این تنشها بخاطر این بود که والدین نمیتوانستند در کنار بچهها و خانواده به کارشان برسند. در صورتیکه اگر والدین هدف واضحی از دلیل کار کردن داشته باشند راهحل اجتناب از پرخاشگری را متوجه میشوند.
اگر هدف واقعی از کار و تلاش حفظ آرامش در خانه و موفقیت فرزندان باشد پس اولویت هم خانواده و فرزندان هستند. در اینصورت دوران قرنطینه کرونا بهترین فرصتی بود که والدین میتوانستند از کار کردن در کنار خانواده و فرزندان لذت ببرند. شاید چنین فرصتی دیگر بوجود نیاید.
بزرگترین حسرت زندگی این است که متوجه شویم فرصتها را از دست دادهایم. فرصتهایی که میتوانست برای ارتباط خوب و زندگی شاد وجود داشته باشد. وقتی فرزندان بزرگ شوند درک بهتری از فرصتهای از دست رفته خواهیم داشت.
وقتی میخواهید به کارهایتان برسید اول از همه باید شرایط موجود را قبول کنید و بپذیرید که با این وضعیت باید به کار ادامه دهید. قبول کردن وضعیت موجود ما را به سمت پیدا کردن راه حل برای رسیدن به هدفمان و انجام کارها سوق میدهد.
پذیرفتن شرایط باعث میشود از خودمان بپرسیم چطور میتوانیم به کارمان برسیم؟ اینکه بخواهیم دائم از شرایط و اذیتهای فرزندان گلهمند و ناراضی باشیم چیزی را درست نمیکند. این کار تنها ناراحتی و استرس ما را افزایش میدهد. پس وقتی که شرایط موجود را قبول کنیم، دیگر کسی را مقصر نمیدانیم و درصدد راه حل برمیآئیم.
بنابراین ارزشها و اهداف زندگیمان چه بصورت خودآگاه یا ناخودآگاه رفتار ما را شکل میدهد. بر مبنای این رفتارها فرزندان نیز شروع به تقلید و الگوبرداری میکنند.
پرخاشگری نوجوانان چه راهکاری دارد؟
عامل دیگر در پرخاشگری قبول نکردن شرایط موجود است. در پرخاشگری نوجوانان این مسئله بیشتر دیده میشود. کنجکاوی در سن نوجوانی و حس استقلالطلبی باعث میشود که فرزند نوجوان خواستههای درستی نداشته باشد. تجربه کم و نداشتن درک صحیح از شرایط موجود باعث پرخاشگری نوجوانان خواهد شد. در چنین شرایطی والدین میتوانند با توضیح شرایط و گفتگوی منطقی، فرزند نوجوان را به درک بهتر برسانند.
هرچقدر والدین با اصول تربیتی آشنایی بیشتری داشته باشند روش بهتری را برای اقناع فرزند به کار خواهند گرفت. والدینی که ارتباط صمیمی با فرزند را حفظ کرده باشند در این زمینه موفقتر عمل میکنند.
برگزاری نشست هفتگی با فرزندان هم یکی از راهکارهای ایجاد صمیمیت است. سعی کنید جلسات هفتگی منظمی با خانواده داشته باشید تا بهتر از وضعیت یکدیگر اطلاع پیدا کنید.
ممکن است بچهها رغبتی به این نوع نشستها نداشته باشند برای همین مدت زمان این جلسهها را نیمساعته تعیین کنید. اجازه دهید فرزندتان شروع به صحبت کند تا خواستهها و نیازهای خود را بیان کند. با این روش مقاومت بچهها با برگزاری چنین جلساتی کمتر خواهد شد و به مرور زمان ارتباطتان با فرزندان پررنگتر خواهد شد.
چنین روشی تاثیر بالایی در حرفشنوی فرزند از شما خواهد داشت و کمک میکند از خواستههای نامعقول صرفنظر کنند. به این ترتیب چرخاشگری فرزند هم کاهش پیدا میکند.
برنامه ریزی برای خود و فرزندان
برنامه ریزی مناسب میتواند شرایط خوبی را برای شما رقم بزند. با توجه به شرایطتان و محیط منزل، در انتهای هر شب برای روز بعد برنامه ریزی داشته باشید. کارهایی که باید در روز بعد انجام دهید را لیست کرده تا بتوانید اولویتبندی کنید.
در برنامه ریزی زمان مشخصی برای گفتگو و ارتباط به فرزندان اختصاص دهید. این کار کمک میکند تا آمادگی فکری برای انجام کار را داشته باشید و از تنش و پرخاشگری با فرزند هم جلوگیری میکند.
مثلاٌ در دوران کرونا برنامهریزی صحیح میتوانست تاثیر زیادی در بهبود روابط خانوادگی داشته باشد. اگر کارهای مهم در ابتدای صبح و قبل از بیدار شدن بچهها انجام میشد و برای اوقات فراغت فرزند هم برنامه درستی وجود داشت پرخاشگری کمتری از سوی والدین و فرزندان شاهد بودیم. یکی از ویژگیهای کار در منزل، داشتن انتخابهای بیشتر برای زمان انجام کارهای مورد علاقه است.
آرامش در خانه مانع پرخاشگری کودکان و نوجوانان میشود
وقتی والدین و فرزندانشان شرایط موجود را میپذیرند آرامش فکری وجود دارد و همدیگر را مقصر نمیدانند. یکی از ویژگیهای مشترک والدین خوب این است که در همه حال آرامش دارند.
آرامش شما به عنوان والدین باعث آرامش خانه میشود. آرامش خود را در برابر رفتارهای فرزندان حفظ کنید. ارزشها و اهداف زندگیتان را به یاد داشته باشید و پذیرای رفتار فرزند باشید. دوران کودکی خودتان را بخاطر بیاورید و به یاد آورید که چه اشتباهاتی را در دوران کودکی انجام میدادید. این موارد باعث میشود که شما کمتر نسبت به رفتار فرزندان حساسیت به خرج دهید. مطمئن باشید رفتار شما در کودکی بهتر از رفتار فعلی فرزندانتان نبوده است!
در پرخاشگری کودک چه روشی بکار بگیریم؟
پرخاشگری کودک ممکن است بخاطر شکلگیری حس بیتوجهی در کودک باشد. در برنامهریزیهایی که انجام میدهید زمانی را هم برای بازی با بچهها در نظر بگیرید. وقتی فرزندان بدانند که قرار است با آنها بازی کنید پس کمتر مزاحم شما میشوند و لحظه شماری میکنند تا شما کارهای خود را انجام دهید. این برنامه ریزی به کودکان هم یاد میدهد که بر اساس روش شما برای انجام کارها پیش بروند. اگر دقت کرده باشید کودکان خیلی زود از رفتارهای ما الگو میگیرند.
بنابراین در نظر داشته باشید که شرایط قرنطینه میتوانست شرایط مناسبی را برای والدین فراهم کند. والدین میتوانند علاوه بر انجام کارهایشان در کنار فرزندان بمانند و فرزندان در این شرایط یادگیری بیشتری از والدین خواهند داشت.
وقتی والدین و فرزندان وقت بیشتری را درکنار همدیگر باشند فرزندان بیشترین تاثیر را از رفتار و کردار والدین خواهند داشت. این یکی از جنبههای مثبت قرنطینه بود که باعث میشد رفتار و عملکرد خودمان را هم کنترل کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید